کمیت و کیفیت مقالات

شاهدیم که دانشگاه‌ها، وزارت علوم و جاهای مختلف دیگر به‌شدت دارند همه را تشویق میکنند که مقاله بنویسند. اکثراً هم برایشان مهم نیست کجا. فقط تعداد مهم است. کمیته‌های ممیزه‌ی دانشگاه‌ها هم همینطور. تعداد مقالات ضرب در امتیاز متوسط آن‌ها معمولاً یک نفر را دانشیار یا استاد میکند. معاونت‌های پژوهشی دانشگاه‌ها هم با این آمار بودجه‌ی پژوهشی میگیرند. مواری را هم زیرسبیلی رد میکنند. مثلا با این‌که شاید بدانند که LNCS ژورنال نیست و فقط مجموعه‌ی کنفرانس‌های نسبتاً خوب است‌، ولی چون به اشتباه در فهرست آی‌اس‌آی ذکر شده (ظاهرا الان اصلاح شده‌) آن‌ها را به‌عنوان مقالات ژورنال حساب می‌کنند. به اساتید با تعداد مقالات زیاد هم جوایز ویژه می‌دهند.

وزارت علوم هم تعداد مقالات آی‌اس‌آی را جمع میکند و آن‌ها را «شاخص علم» در کشور می‌داند و اعلام میکند که مثلا ما در فلان رشته در جهان در رتبه‌ی بالایی قرار داریم. خوب همه از این جو «تولید علم‌» خوشحال‌اند. دانش‌جوی دکتری هم به مدرکش می‌رسد. اما آنچه در این سیاست‌ها گم است کیفیت مقالات است. بعضی می‌گویند که ما در ابتدای توسعه‌ی علمی هستیم و گذر از این مرحله طبیعی است. ولی بنده قبول ندارم و معتقدم که این سیاست‌ها در وسوسه‌ی بعضی‌ها به تقلب یقینا نقش دارد و اگر اصلاح نشود معضل تقلب از این هم فراتر خواهد رفت‌.

دانش‌جویی که نتواند در برابر وسوسه‌ی تقلب مقاومت کند و خوشحالی استادش را هم از تعداد مقالات تولیدی اش ببیند، با هوشی که دارد به‌دنبال راه‌های سریع چاپ مقالات بیش‌تر می‌رود، حتا ممکن است با تقلب. اگر هم نخواهد تقلب کند، پیدا کردن کنفرانس‌ها و ژورنال‌های «دَرِ پیت‌» کار مشکلی نیست و نمونه‌های آن روزافزون است. فشار برای فارغ‌التحصیلی و نیاز استاد برای ارتقا دست به دست هم داده و وضعیتی را ایجاد کرده‌اند که ما اکنون شاهد آن هستیم.

امروز از یکی از همکاران شنیدم که همکاری مقاله‌ای را عیناً به یک کنفران داخلی و هم‌زمان به یک کنفرانس خارجی می‌فرستد. بعداً هم معلوم می‌شود که این مقاله کپی مقاله‌ی دیگری با نویسنده‌ی خارجی است. تعداد مقالات کپی در کنفرانس کامپیوتر امسال را شاید دکتر سربازی آزاد اینجا گزارش کند. گزارش تکان دهنده‌ای خواهد بود، تازه از اونهایی که کشف شده اند.

خوب به غیر از توصیه‌های اخلاقی و احتمالاً توصیه به جریمه چکار می توان کرد؟

به نظر من یک راه آن است که از دانش جوی دکتری و ارشد بخواهیم که سعی کنند تا در ۱۰-۱۵ تا کنفرانس برتر زمینه‌ی کاری اش مقاله چاپ کند. لیست این کنفرانس‌ها را برای همه‌ی زمینه‌های پژوهشی دانشکده تهیه کنیم. برای فارغ التحصیلی دانش‌جوی دکتر این ضروری باشد و حتا بتواند جای‌گزین ژورنال شود. برای ارتقا هم همینطور. این البته تعداد مقالات را کم اما کیفیت آن‌ها را به‌شدت افزایش می‌دهد.

این ممکن است در مورد برخی از رشته‌ها کار نکند. اما در مورد رشته‌ی کامپیوتر، برق و اغلب رشته های مهندسی که کنفرانس‌های فعال و بسیار خوبی دارند کاملا عملی است.

مثلا در زمینه‌ی علوم کامپیوتر نظری کنفرانس‌های SODA, FOCS, STOC, SOCG, ESA و چند تای دیگر بهترین کنفرانس نظری هستند. اگر دانش‌جویان مجبور باشند برای فارغ التحصیلی حداقل دو مقاله در این کنفرانس‌های معتبر داشته باشند، و استاد هم برای ارتقا (البته علاوه بر مقالات ژورنال معتبر که جای بحث آن این‌جا نیست)، به نظر من خیلی از مشکلات کم می‌شود.

اولاً این مقالات حتما بعدا قابل چاپ در ژورنال‌های معتبر هم هستند. ثانیاً امکان ارسال به این کنفرانس‌ها شاید ۱۰ بار در سال باشد و دانش‌جو مجبور نیست یکی دو سال برای پذیرش مقاله‌ی ژورنالش صبر کند. داوری‌های مقالات ردی از این کنفرانس‌ها هم برای دانش‌جو و استاد بسیار آموزنده اند.

تا بعد!