نظر یک خواننده در مورد «تفاوت سرقت ادبی و حق نشر»
محمد قدسی | چهارشنبه, ۲۹ آبان ۱۳۸۷
باسمه تعالی
همان طور که در پُست Friday, August 15, 2008 آمده است، استاد قدوسی در مورد دزدی ادبی و تقلب (plagiarism) در دانشگاه ها مطلبی نوشته اند، و در آن آورده اند: «...از مجموعه ای از کتاب ها و مقالات (و ضمنا از پایان نامه فوق لیسانس یکی از دوستان با اجازه خودش) یک جزوه درسی کامل [و اسلایدهایی] آماده کردم...» و در ادامه آورده اند «چند روز پیش به تصادف فهمیدم که یکی از اساتید محترم یکی از دانش گاه[ها] درسی در همین رابطه تدریس می کند و اسلایدهایی که به اسم خودش در این درس استفاده می کند عین اسلایدهای بنده بدون حتی یک خط تغییر در متن یا رنگ یا فونت و غیره است.»
در قسمت نظرات، شخصی به نام مستعار «ابوذ» به این کار ایراد گرفته است، و گفته است:
«نمیدانم چرا وقتی از سر این طیف که گفته ای : "متن یک کتاب استاندارد درسی را اسلاید کند" سپس "اسلایدهای یک درس خارجی را فارسی کند" و ... تا سر دیگر آن که خودت در آن نشسته ای : "از مجموعه ای از کتاب ها و مقالات و پایان نامه"، صدای آژیر قرمز وجدانم چندان تغییر آهنگی نمیدهد. شاید چون تصورم این است که از محصول نهایی 98% کار را فردی که کار اوریجینال کرده است، انجام داده و به نظرم ترجمه و تلخیص کلاً کار چندان با ارزشی نیست. شاید به نظرم فردی که حاضر شده 98% کار را بدزدد حق ندارد که به کسی که 2% کار را دزدیده است خرده بگیرد.» و در ادامه درخواست کرده: «ولی به نظرم برای شروع، قبل از سنگسار کردن رفیق، موضوع ایضاح مفهومی شود و بحث شود که واقعا مرزها کجاست»
آنچه این شخص خواسته است بگوید این است که: اگر آن استاد فلان دانشگاه اسلایدهای شما را ۱۰۰ درصد کپی کرده است، شما هم خودتان گفته اید که اسلایدها را از روی «کتاب ها و مقالات و پایان نامه» دیگران ساخته اید، و کار شما با او چندان تفاوتی نمی کند.
جهت پاسخ به درخواست نظردهنده محترم و روشن شدن موضوع، من مطلبی بیان می کنم، بلکه عزیزانی که اطلاعات بیشتری دارند، بحث را پیگیری کنند و اشکالات بنده را برطرف سازند.
می‌دانیم که -بر اساس قوانین کپی رایت (حق تکثیر یا حق نشر)- نقل خط به‌خط و کلمه‌به‌کلمه‌ی تمام یا بخشی از مطالب یک منبعِ دارای کپی‌رایتِ(مثلا کتاب یا مقاله‌ی) دیگر اشکال دارد. ضمناً «همهٔ آثار دارای حق تکثیرند مگر آنهایی که در عرصهٔ عمومی قرار گرفته‌اند یا اینکه واضحاً حق تکثیر آن واگذاشته شده‌است.»
در قوانین برخی از کشورها مفهومی به نام استفادهٔ منصفانه(Fair Use) وجود دارد که بر اساس آن می‌توان قسمت کوتاهی از یک متنِ دارای حق تکثیر را عینا نقل کرد، به شرطی که اولاً مشخصات منبع به طور کامل ذکر شود و ثانیاً به منظور نظر دادن(تفسیر کردن) یا نقد کردن آن متن باشد. یعنی نقل قول داخل گیومه از منبع دارای حق تکثیر، در صورتی که این نقل قول‌ها قسمت زیادی از مقاله را تشکیل ندهند، اشکالی ندارد.
ولی باید توجه کرد که اگر نویسنده‌ای مطلبی را با انشای خودش و مبتنی بر یک یا چند منبع بنویسد هیچ اشکالی ندارد؛ حتی اگر تمام اطلاعات موجود در مقالهٔ جدید در آن منابع یافت شود. این کار نه تنها ایراد ندارد بلکه صورت صحیح مقاله‌نویسی است. کتاب‌هایی که به عنوان «گرداوری» یا حتی «تألیف(الفت ایجاد کردن بین مطالب گسیخته)» چاپ می‌شوند (روی جلد می‌نویسند «گردآورنده: فلانی»؛ و نه «نویسنده: فلانی») معمولاً مطلب جدیدی ندارند و فقط گرد هم آوردن مطالب دیگران در قالبی جدید است. همچنین مقالات مروری[survey] و مقالات گرداوری[review paper] (بر خلاف مقالات تحقیقی/پژوهشی[research paper])، مقالاتی هستند که بر اساس تحقیقات جدیدی نوشته نشده‌اند، بلکه فقط نظرات و تحقیقات مرتبط با موضوعی خاص را مرور می‌کنند و حداکثر به طبقه‌بندی و ارزیابی پژوهش‌های پیشین می‌پردازند و سیر پیشرفت آن‌ها را بیان می‌کنند.
A review paper does not describe the author's own work, but rather synthesizes ideas and results from other research papers that have been published in a certain subject area. This requires a different sort of research... a complete review of this literature in the chosen area. (منبع)
نکته‌ای که باید به آن توجه کرد -و بسیاری به آن توجهی ندارند- این است که «قانون حق تکثیر قلمروش "بیان خلاقانهٔ" نظرات است و نه خود نظرات یا اطلاعات. بنابراین کاملاً قانونی‌است که مقاله‌ای در دانشنامه‌ای یا اثری دیگر مطالعه کرد و بعد مفاهیم را به قلم خود و با بیان خویشتن نوشت... با این حال اگر آن اثر اصلی [به عنوان مرجع] یاد نشود [و ذکر منبع نگردد] کاری غیراخلاقی (ولی نه غیرقانونی) صورت گرفته‌است.»
این مطلب را به طور دقیق و با مثال‌های متعدد میتوانید در زیر ببینید(به نقل از ویکی‌پدیا):
Note that copyright law governs the creative expression of ideas, not the ideas or information themselves. Therefore, it is legal to read an encyclopedia article or other work, reformulate the concepts in your own words... However, it would still be unethical (but not illegal) to do so without citing the original as a reference.
Copyright law only governs creative expressions that are "fixed in a tangible medium of expression," not the ideas or information behind the works. It is legal to reformulate ideas based on written texts, or create images or recordings inspired by others, as long as there is no copying (see plagiarism for how much reformulation is necessary).
Copyright does not cover ideas and information themselves, only the form or manner in which they are expressed. For example, the copyright to a Mickey Mouse cartoon restricts others from making copies of the cartoon or creating derivative works based on Disney's particular anthropomorphic mouse, but doesn't prohibit the creation of other works about anthropomorphic mice in general, so long as they're different enough to not be judged copies of Disney's. In many jurisdictions, copyright law makes exceptions to these restrictions when the work is copied for the purpose of commentary or other related uses (See Fair Use, Fair Dealing)
It(copyright) is limited to the form of expression, not to the ideas. Thus, a book by Agatha Christie is likely to be copyrighted, but a book about a detective with an accent and odd personal mannerisms would not be, nor would a story about someone claiming to be the premier consulting detective in a major city be a violation of the Conan Doyle copyrights on Sherlock Holmes stories. Ideas and facts are not copyrightable in most places, only the form of expression of them.
باید دانست که دزدی ادبی(سرقت تألیفات یا اختراعات، plagiarism) و نقض حق تکثیر(copyright violation یا copyright infringement) دو مفهوم متفاوت اند، هر چند ممکن است همزمان بر یک اثر متقلبانه بار شوند. کپی‌رایت «عبارت و جمله بندی» را از کپی‌برداری محافظت می‌کند(هرچند ذکرمنبع کنیم)، ولی سرقت ادبی در مورد انتساب کار علمی-ادبی دیگران به خود است (مثلا از ایده‌ی علمی دیگران استفاده کنیم، ولی به آن مرجع ندهیم تا خواننده گمان کند آن ایده متعلق به ماست؛ هرچند جمله‌بندی را کاملاً تغییر داده باشیم). البته تغییر اندک جمله‌بندی و کلمات هم -هرچند copy paste نیست- ولی کپی‌برداری محسوب می‌شود، و اگر قسمت زیادی از مقاله را در بر گیرد(و استفاده منصفانه محسوب نشود) نقض کپی‌رایت محسوب می‌گردد.
نقض کپی‌رایت یک امر حقوقی-قضایی است و توسط قانون در دادگاه بررسی می‌شود، ولی سرقت ادبی یک امر اخلاقی و موضوعی است در «اخلاق حرفه‌ای»، که در محیط‌های آکادمیک و نیز روزنامه‌نگاری بررسی می‌گردد. در واقع نقض کپی‌رایت تخلف از قوانین حقوقی-قضایی کشورها است و می‌تواند باعث جریمه‌ی نقدی یا زندان گردد، و سرقت ادبی تخلف از مقررات دانشگاه‌ها است که می‌تواند باعث تعلیق یا اخراج از دانشگاه گردد.
The main difference between plagiarism and copyright is one of permission and attribution. Plagiarism focuses on attributing credit to (providing a citation for) ideas borrowed, while copyright centers on gaining permission to copy an author's work. (منبع: )
While plagiarism and copyright violation are related matters—both can, at times, involve failure to properly credit sources— they are not identical. Copyright law protects exact expression, not ideas: for example, a distant paraphrase that lays out the same argument as a copyrighted essay is in little danger of being deemed a copyright violation, but it could still be plagiarism. On the other hand, one can plagiarize even a work that is not protected by copyright, such as trying to pass off a line from Shakespeare as one's own. Plagiarism—using someone's words, ideas, images, etc. without acknowledgment—is a matter of professional ethics.
Copyright is a matter of law. Citing sources generally prevents accusations of plagiarism, but is not a sufficient defense against copyright violations (otherwise, anyone could legally reprint an entire copyrighted book just by citing who wrote it).
پس می‌توان گفت دو تفاوت عمده در کار استاد قدوسی و آن استاد اسلایددزد(!) وجود دارد:
(الف) «این» از منابع مختلف استفاده کرده است و به زبان خود مطالب را بیان نموده‌است، و «آن» مطالب دیگری را کپی‌برداری کرده است(=نقض کپی‌رایت).
(ب) «این» به مطالب دیگران ارجاع داده و ذکر منبع نموده است، ولی «آن» مطالب دیگران را به نام خود آورده، و کار دیگران را به خودش نسبت/اسناد داده است(= سرقت علمی-ادبی).
توضیح: منبع نوشته‌های بالا اکثرا از ویکیپدیای انگلیسی (و گاه ترجمه فارسی آن) است؛ از صفحات زیر:
http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Copyrights
http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:FAQ/Copyright
http://en.wikipedia.org/wiki/Copyright
http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Non-free_content
http://en.wikipedia.org/wiki/Plagiarism
http://en.wikipedia.org/wiki/Fair_use
علی سراج، دانشجوی ارشد IT دانشگاه صنعتی شریف
همان طور که در پُست Friday, August 15, 2008 آمده است، استاد قدوسی در مورد دزدی ادبی و تقلب (plagiarism) در دانشگاه ها مطلبی نوشته اند، و در آن آورده اند: «...از مجموعه ای از کتاب ها و مقالات (و ضمنا از پایان نامه فوق لیسانس یکی از دوستان با اجازه خودش) یک جزوه درسی کامل [و اسلایدهایی] آماده کردم...» و در ادامه آورده اند «چند روز پیش به تصادف فهمیدم که یکی از اساتید محترم یکی از دانش گاه[ها] درسی در همین رابطه تدریس می کند و اسلایدهایی که به اسم خودش در این درس استفاده می کند عین اسلایدهای بنده بدون حتی یک خط تغییر در متن یا رنگ یا فونت و غیره است.»
در قسمت نظرات، شخصی به نام مستعار «ابوذ» به این کار ایراد گرفته است، و گفته است:
«نمیدانم چرا وقتی از سر این طیف که گفته ای : "متن یک کتاب استاندارد درسی را اسلاید کند" سپس "اسلایدهای یک درس خارجی را فارسی کند" و ... تا سر دیگر آن که خودت در آن نشسته ای : "از مجموعه ای از کتاب ها و مقالات و پایان نامه"، صدای آژیر قرمز وجدانم چندان تغییر آهنگی نمیدهد. شاید چون تصورم این است که از محصول نهایی 98% کار را فردی که کار اوریجینال کرده است، انجام داده و به نظرم ترجمه و تلخیص کلاً کار چندان با ارزشی نیست. شاید به نظرم فردی که حاضر شده 98% کار را بدزدد حق ندارد که به کسی که 2% کار را دزدیده است خرده بگیرد.» و در ادامه درخواست کرده: «ولی به نظرم برای شروع، قبل از سنگسار کردن رفیق، موضوع ایضاح مفهومی شود و بحث شود که واقعا مرزها کجاست»
آنچه این شخص خواسته است بگوید این است که: اگر آن استاد فلان دانشگاه اسلایدهای شما را ۱۰۰ درصد کپی کرده است، شما هم خودتان گفته اید که اسلایدها را از روی «کتاب ها و مقالات و پایان نامه» دیگران ساخته اید، و کار شما با او چندان تفاوتی نمی کند.
جهت پاسخ به درخواست نظردهنده محترم و روشن شدن موضوع، من مطلبی بیان می کنم، بلکه عزیزانی که اطلاعات بیشتری دارند، بحث را پیگیری کنند و اشکالات بنده را برطرف سازند.
می‌دانیم که -بر اساس قوانین کپی رایت (حق تکثیر یا حق نشر)- نقل خط به‌خط و کلمه‌به‌کلمه‌ی تمام یا بخشی از مطالب یک منبعِ دارای کپی‌رایتِ(مثلا کتاب یا مقاله‌ی) دیگر اشکال دارد. ضمناً «همهٔ آثار دارای حق تکثیرند مگر آنهایی که در عرصهٔ عمومی قرار گرفته‌اند یا اینکه واضحاً حق تکثیر آن واگذاشته شده‌است.»
در قوانین برخی از کشورها مفهومی به نام استفادهٔ منصفانه(Fair Use) وجود دارد که بر اساس آن می‌توان قسمت کوتاهی از یک متنِ دارای حق تکثیر را عینا نقل کرد، به شرطی که اولاً مشخصات منبع به طور کامل ذکر شود و ثانیاً به منظور نظر دادن(تفسیر کردن) یا نقد کردن آن متن باشد. یعنی نقل قول داخل گیومه از منبع دارای حق تکثیر، در صورتی که این نقل قول‌ها قسمت زیادی از مقاله را تشکیل ندهند، اشکالی ندارد.
ولی باید توجه کرد که اگر نویسنده‌ای مطلبی را با انشای خودش و مبتنی بر یک یا چند منبع بنویسد هیچ اشکالی ندارد؛ حتی اگر تمام اطلاعات موجود در مقالهٔ جدید در آن منابع یافت شود. این کار نه تنها ایراد ندارد بلکه صورت صحیح مقاله‌نویسی است. کتاب‌هایی که به عنوان «گرداوری» یا حتی «تألیف(الفت ایجاد کردن بین مطالب گسیخته)» چاپ می‌شوند (روی جلد می‌نویسند «گردآورنده: فلانی»؛ و نه «نویسنده: فلانی») معمولاً مطلب جدیدی ندارند و فقط گرد هم آوردن مطالب دیگران در قالبی جدید است. همچنین مقالات مروری[survey] و مقالات گرداوری[review paper] (بر خلاف مقالات تحقیقی/پژوهشی[research paper])، مقالاتی هستند که بر اساس تحقیقات جدیدی نوشته نشده‌اند، بلکه فقط نظرات و تحقیقات مرتبط با موضوعی خاص را مرور می‌کنند و حداکثر به طبقه‌بندی و ارزیابی پژوهش‌های پیشین می‌پردازند و سیر پیشرفت آن‌ها را بیان می‌کنند.
A review paper does not describe the author's own work, but rather synthesizes ideas and results from other research papers that have been published in a certain subject area. This requires a different sort of research... a complete review of this literature in the chosen area. (منبع)
نکته‌ای که باید به آن توجه کرد -و بسیاری به آن توجهی ندارند- این است که «قانون حق تکثیر قلمروش "بیان خلاقانهٔ" نظرات است و نه خود نظرات یا اطلاعات. بنابراین کاملاً قانونی‌است که مقاله‌ای در دانشنامه‌ای یا اثری دیگر مطالعه کرد و بعد مفاهیم را به قلم خود و با بیان خویشتن نوشت... با این حال اگر آن اثر اصلی [به عنوان مرجع] یاد نشود [و ذکر منبع نگردد] کاری غیراخلاقی (ولی نه غیرقانونی) صورت گرفته‌است.»
این مطلب را به طور دقیق و با مثال‌های متعدد میتوانید در زیر ببینید(به نقل از ویکی‌پدیا):
Note that copyright law governs the creative expression of ideas, not the ideas or information themselves. Therefore, it is legal to read an encyclopedia article or other work, reformulate the concepts in your own words... However, it would still be unethical (but not illegal) to do so without citing the original as a reference.
Copyright law only governs creative expressions that are "fixed in a tangible medium of expression," not the ideas or information behind the works. It is legal to reformulate ideas based on written texts, or create images or recordings inspired by others, as long as there is no copying (see plagiarism for how much reformulation is necessary).
Copyright does not cover ideas and information themselves, only the form or manner in which they are expressed. For example, the copyright to a Mickey Mouse cartoon restricts others from making copies of the cartoon or creating derivative works based on Disney's particular anthropomorphic mouse, but doesn't prohibit the creation of other works about anthropomorphic mice in general, so long as they're different enough to not be judged copies of Disney's. In many jurisdictions, copyright law makes exceptions to these restrictions when the work is copied for the purpose of commentary or other related uses (See Fair Use, Fair Dealing)
It(copyright) is limited to the form of expression, not to the ideas. Thus, a book by Agatha Christie is likely to be copyrighted, but a book about a detective with an accent and odd personal mannerisms would not be, nor would a story about someone claiming to be the premier consulting detective in a major city be a violation of the Conan Doyle copyrights on Sherlock Holmes stories. Ideas and facts are not copyrightable in most places, only the form of expression of them.
باید دانست که دزدی ادبی(سرقت تألیفات یا اختراعات، plagiarism) و نقض حق تکثیر(copyright violation یا copyright infringement) دو مفهوم متفاوت اند، هر چند ممکن است همزمان بر یک اثر متقلبانه بار شوند. کپی‌رایت «عبارت و جمله بندی» را از کپی‌برداری محافظت می‌کند(هرچند ذکرمنبع کنیم)، ولی سرقت ادبی در مورد انتساب کار علمی-ادبی دیگران به خود است (مثلا از ایده‌ی علمی دیگران استفاده کنیم، ولی به آن مرجع ندهیم تا خواننده گمان کند آن ایده متعلق به ماست؛ هرچند جمله‌بندی را کاملاً تغییر داده باشیم). البته تغییر اندک جمله‌بندی و کلمات هم -هرچند copy paste نیست- ولی کپی‌برداری محسوب می‌شود، و اگر قسمت زیادی از مقاله را در بر گیرد(و استفاده منصفانه محسوب نشود) نقض کپی‌رایت محسوب می‌گردد.
نقض کپی‌رایت یک امر حقوقی-قضایی است و توسط قانون در دادگاه بررسی می‌شود، ولی سرقت ادبی یک امر اخلاقی و موضوعی است در «اخلاق حرفه‌ای»، که در محیط‌های آکادمیک و نیز روزنامه‌نگاری بررسی می‌گردد. در واقع نقض کپی‌رایت تخلف از قوانین حقوقی-قضایی کشورها است و می‌تواند باعث جریمه‌ی نقدی یا زندان گردد، و سرقت ادبی تخلف از مقررات دانشگاه‌ها است که می‌تواند باعث تعلیق یا اخراج از دانشگاه گردد.
The main difference between plagiarism and copyright is one of permission and attribution. Plagiarism focuses on attributing credit to (providing a citation for) ideas borrowed, while copyright centers on gaining permission to copy an author's work. (منبع: )
While plagiarism and copyright violation are related matters—both can, at times, involve failure to properly credit sources— they are not identical. Copyright law protects exact expression, not ideas: for example, a distant paraphrase that lays out the same argument as a copyrighted essay is in little danger of being deemed a copyright violation, but it could still be plagiarism. On the other hand, one can plagiarize even a work that is not protected by copyright, such as trying to pass off a line from Shakespeare as one's own. Plagiarism—using someone's words, ideas, images, etc. without acknowledgment—is a matter of professional ethics.
Copyright is a matter of law. Citing sources generally prevents accusations of plagiarism, but is not a sufficient defense against copyright violations (otherwise, anyone could legally reprint an entire copyrighted book just by citing who wrote it).
پس می‌توان گفت دو تفاوت عمده در کار استاد قدوسی و آن استاد اسلایددزد(!) وجود دارد:
(الف) «این» از منابع مختلف استفاده کرده است و به زبان خود مطالب را بیان نموده‌است، و «آن» مطالب دیگری را کپی‌برداری کرده است(=نقض کپی‌رایت).
(ب) «این» به مطالب دیگران ارجاع داده و ذکر منبع نموده است، ولی «آن» مطالب دیگران را به نام خود آورده، و کار دیگران را به خودش نسبت/اسناد داده است(= سرقت علمی-ادبی).
توضیح: منبع نوشته‌های بالا اکثرا از ویکیپدیای انگلیسی (و گاه ترجمه فارسی آن) است؛ از صفحات زیر:
http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Copyrights
http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:FAQ/Copyright
http://en.wikipedia.org/wiki/Copyright
http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Non-free_content
http://en.wikipedia.org/wiki/Plagiarism
http://en.wikipedia.org/wiki/Fair_use
علی سراج، دانشجوی ارشد IT دانشگاه صنعتی شریف
علی سراج