دکتر منصوری: اعلام رتبه علمی کشور به صرف آمار مقالات ISI اشتباه محض است.
دکتر رضا منصوری، استاد فیزیک دانشگاه
صنعتی شریف و عضو شورای پنج نفره «فرهنگستان علوم جهان سوم» در گفت‌و‌گو
با خبرنگار علمی خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) با ابراز خرسندی
از توجه روزافزون دانشگاهها به رشد تولیدات و مقالات علمی و رویکردهای
مثبت ایجاد شده در این زمینه اظهار داشت: گرایش فزاینده دانشگاهها به
افزایش آمار تولیدات علمی بین‌المللی روند امیدبخشی است و مطمئنا
دانشگاهیان به خوبی تشخیص میدهند که با چه دیدی باید به ISI توجه کرده و
به چه نقدهایی در این زمینه دقت کنند و نگرانی چندانی درباره نقدها و
مخالفت‌هایی که خارج از دانشگاهها حتی در زمینه علوم انسانی پیرامون رشد
مقالات ISI مطرح میشود وجود ندارد چرا که تاثیر چندانی در دانشگاهها
نخواهد داشت.
وی در عین حال به برخی برخوردهای افراطی در مبنا قرار
دادن ISI اشاره و اظهارکرد: این که با مبنا قرار دادن تنها یک شاخص مثلا
وضعیت مستندات علمی نمایه شده در ISI مدعی کسب رتبه علمی برتر منطقه باشیم
اشتباه محض است؛ چرا که ارزیابی علمی تولیدات و جایگاه علمی و فن‌آوری کشور
مستلزم بهره‌گیری از مجموعه‌ای از شاخص‌ها است. کما این که سابقا در
معاونت پژوهشی وزارت علوم، 16 شاخص مختلف را برای سنجش میزان تولیدات علم
کشور و تعیین جایگاه علمی و فن‌آوری ایران در نظر گرفته بودیم که مقالات
بین‌المللی یکی از آنها بود.
دکتر منصوری در تبیین این شاخص‌ها خاطرنشان کرد: تعداد
این شاخص‌ها به نظر ما بستگی دارد ولی به هر حال چند شاخص مهم وجود دارند
که باید مدنظر قرار بگیرند همچنان که در بحث رتبه‌بندی دانشگاهها وقتی بحث
قرار نداشتن دانشگاههای ایران در فهرست دانشگاههای برتر دنیا مطرح شد
در ابتدا مسوولان برخی دانشگاهها به شدت با این مساله مخالفت می‌کردند و
معتقد بودند که این شاخص‌ها درست نیست و برخی دانشگاههای ایران جزو
دانشگاههای برتر جهان هستند ولی امروز میبینیم که دانشگاه صنعتی شریف
افتخار میکند که طبق شاخص‌های بین‌المللی در رتبه حدود 530 قرار دارد و
مطمئنا در مورد وضعیت علمی هم به این نتیجه می‌رسند که شاخص‌های مختلف موثر
در آن را بپذیرند.
معاون پژوهشی وزیر سابق علوم تصریح کرد: یکی از
شاخص‌های دیگری که در ارزیابی وضعیت علمی کشور باید مورد توجه قرار گیرد،
میزان مشارکت در پروژه‌های بزرگ علمی بین‌المللی است که مثلا 20، 30 کشور
دنیا در آنها مشارکت دارند. وقتی در چنین پروژه‌هایی مشارکت نداشته باشیم
قطعا جزو 20، 30 کشور علمی دنیا نخواهیم بود. در حال حاضر بیش از 100 پروژه
علمی بین المللی در رشته‌های مختلف وجود دارد که گاه بیش از 30 کشور در هر
یک از آنها مشارکت دارند و وقتی ما در 20، 30 درصد این پروژه‌ها نباشیم
قطعا رتبه سی ام دنیا را به دست نیاورده‌ایم و ارزیابی این مساله هم کار
چندان پیچیده‌ای نیست.
دکتر منصوری خاطرنشان کرد: در طول پنج، شش سال گذشته
تنها سه پروژه داشته‌ایم که نه تنها تعداد آنها را افزایش نداده‌ایم، بلکه
بخشی از آنها به دلیل عدم پیگیری وزارت علوم متوقف شده است. وقتی ارتباطات
علمی ما با دنیا چنین وضعیتی دارد، چطور می‌توانیم ادعای کسب رتبه‌های علمی
برتر دنیا را داشته باشیم؟
وی در بیان برخی دیگر از شاخص‌های ارزیابی وضعیت علمی
کشورها به تعداد مجلات علمی داخلی نمایه شده در مراجع بین المللی مثل ISI،
تعداد انجمن‌های علمی فعال و حجم قراردادهای صنعتی دانشگاهها که حکایت از
ارتباط علم و فن‌آوری دارد، اشاره کرد و گفت: باید تلاش کرد که ایران در
تمام این شاخص‌ها پیشرفت کند و زمانی که در وزارت علوم بودیم پیگیری
می‌کردیم که کشور به مرور در تمام شاخص‌های علم و فن‌آوری رشد کند و با
چنین روشی است که می‌توان رتبه ایران را در منطقه و جهان مشخص کرد.
عضو هیات علمی دانشکده فیزیک دانشگاه صنعتی شریف در
خصوص بحث الحاق ISC (پایگاه استنادی علوم ایران و جهان اسلام) به ISI و
افزایش چشمگیر آمار مقالات بین‌المللی ایران با امضای تفاهم‌نامه با
مسوولان ISI خاطر نشان کرد: موسسه اطلاعات علمی (ISI) برای پذیرفتن مقالات،
تک تک مجلات را بررسی و امتیازبندی میکند؛ لذا در صورت آغاز فرایند
مذاکره ISC با ISI پیوستن به آن حداقل 10 تا 20 سال طول می‌کشد و در صورت
عقد قرارداد هم، تمامی مجلات مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ لذا اتفاق خاصی
نمی‌افتد.
وی در گفت‌و‌گو
با ایسنا تصریح کرد: اگر رشد علمی به افزایش تعداد مقالات بود که با مقداری
خرج کردن، در یک چشم به هم زدن ممکن می‌شد. این طور نیست که اگر فرضا
تعداد مقالات ما از هفت هزار مقاله به 70 هزار مقاله افزایش پیدا کند، کشور
به پیشرفت علمی برسد و توجه دنیا را برانگیزد چون شاخص‌های دیگر را هم
می‌شناسند و به صرف افزایش در این شاخص اهمیت نمی‌دهند. ما در حال حاضر در
بدیهی‌ترین مسائل علمی که مشارکت در پروژه‌های علمی است ضعف داریم و از شش
سال پیش که دو، سه پروژه علمی بین‌المللی را آغاز کرده‌ایم نه تنها آنها
را افزایش نداده‌ایم؛ بلکه بخشی از آنها را تعطیل کرده‌ایم همچنان که قسمتی
از ارتباطات ما با «سرن» سال گذشته به دلیل عدم پیگیری وزارت علوم متوقف
شد و همکاری ما با «سزامی» هم رو به تعطیلی می‌رود.
وی تصریح کرد: این در حالی است که ترکیه از سالها پیش
در عمده پروژه‌های علمی اروپا به عنوان عضو یا ناظر شرکت دارد ولی ما حتی
در یکی از آنها هم نتوانسته‌ایم مشارکت کنیم.
دکتر منصوری در ادامه در پاسخ به این سوال که با توجه
به شاخص‌های متنوع موجود در ارزیابی وضعیت علمی کشورها، ایران از این لحاظ
از چه جایگاهی در منطقه برخوردار است، اظهار کرد: ابتدا باید منطقه را به
درستی تعریف کرد که دقیقا چه کشورهایی جزو آن هستند و البته کسب رتبه دوم
در منطقه هم اتفاق جدیدی نیست و یکی، دو دهه است که مقام دوم منطقه را در
اختیار داریم چون غیر از ایران و ترکیه بقیه کشورهای کوچکی هستند. البته
کسب رتبه اول منطقه که در سند چشم‌انداز هدف‌گذاری شده، هدف خوبی است ولی
باید توجه داشت که رقیب سرسختی مثل ترکیه داریم که به سرعت بودجه پژوهشی‌اش
را افزایش می‌دهد و از پاکستان هم نباید به صرف پایین بودن مقالاتش غافل
شد چون در برخی زمینه‌ها بسیار قوی تر از ما عمل میکند.
حسادت، بخل، کینه ، احساس حقارت، توهین ، جنگ و دعوا ، در دیدگاه سیستمی ، همه خروجی های غیر مفید هستند و باعث اتلاف انرژی و افزایش آنتروپی می شوند .